امیر کمالی - ملال‌نامه‌ی نقش‌ها؛ «ادای شهادت» در نقاشی و رمان

ملال‌نامه‌ی نقش‌ها؛ «ادای شهادت» در نقاشی و رمان

  • تاریخ شروع: ۱۶ بهمن ۱۴۰۲
  • روزهای: دوشنبه
  • ساعت: ۱۸-۲۰
  • تعداد کل جلسات: ۶
  • دوره به صورت: آنلاین

آثار برجسته‌ی نقاشی، هر یک خود کتابی گشوده‌اند به روی تاریخِ آمال و رؤیاهای مردمانی خاموش و بی‌بصر. تاریخ راستینی که شاید جز عرصه جدال رنگها، تنها در رمان‌های بزرگ منکشف گردد. شاهکارهای ادبی، گاه قرائن مهمی در تاریخ نقاشی داشته‌اند. آنها تصاویری‌اند که عناصر پویای حاضر در روایت‌های ادبی را در یک آن، در یک درخشش و در یک صحنه متوقف ساخته‌اند. با جست‌وجویی کوتاه می‌توان رمان‌‌ها و تابلوهایی یافت که در تکاپوی واحدی به سمت رستگاری‌اند؛ و بشارتی مشترک، آن‌ها را به‌طرزی جادویی به‌هم متصل نگاه می‌دارد.

 

مطالعه‌ی انتقادیِ دیالوگ‌های رمزی و اشارات پنهان میان آثار ادبی و تابلوهای نقاشی، شاید اختراعی تازه نباشد، اما اعتباری که در این دوره بر آن تأکید می‌گذاریم و آن را «شهادت بر حقیقت» می‌نامیم بحث حاضر را از گفتارهای مکرّر جدا می‌سازد. ادای شهادت اصطلاحی حقوقی است که این‌بار آن را به کنش خاص و دقیقی در ادبیات و نقاشی منتسب کرده‌ایم.

 

موضوع مطالعه‌ی ما، آرایش نیروهای درونی این دو حوزه به سمت و سوی حقیقت واحدی است که از منظرهای مختلف نام‌های متفاوتی می‌گیرد؛ گاه بدان رستگاری انسان می‌گویند، گاه آری‌گویی به زندگی طرب‌ناک میخوانندش و و گاه بیان حقیقت به قدرت و سیستم‌ها. در این دوره اَشکال حقوقی ادای شهادت از نو مفهوم‌پردازی می‌شود تا بتوانیم آن را به تفکر انتقادی معاصر پیوند بزنیم؛ و در پرتو آن بتوانیم سیاستِ زیباشناختی خاصی را در حوزه‌‌ی نقاشی و ادبیات بازخوانی کنیم.

 

میانجی قرائت ما طی این ۶ جلسه، بازسازی انضمامی «سیمای حقیقت» است؛ و بر این سیاق، نیروها و قابلیت‌های مغفول و گاه حاشیه‌ای برخی آثار مشهور نقاشی و ادبی در اتصالی با این مفهوم بازخوانی می‌شوند.

 

خواهیم پرسید هنر در معنای عامش، چگونه به قدرت‌ها حقیقت را می‌گوید؟ و چگونه در عصر ناباوری به گفتارهای به اصطلاح کلان، بر حقیقتْ شهادت می‌دهد؟ و چگونه تصویر و کلمه نیروهای مشترک خود را در این رزم مشترک همسو می‌سازند؟ و به چه اعتباری، کشف عناصر مشترک یا مکمل در نقاشی و رمان قابلیت فراتر رفتن از حدود یک شباهت صرف را دارند؟

 

در جلسات اولیه، امکانات و مؤلفه‌هایی را معرفی می‌کنیم که به وسیله‌ی آنها بتوان تصاویر سحرانگیز و روایت‌های جادویی رمان‌ها را وارد رمزگان مشترک تحلیلی کرد؛ متعاقباً در جلسات بعدی، سیاست‌های خاص این آثار در زمینه‌ی «شهادت دادن بر حقیقت» با یک‌دیگر قیاس خواهند شد. در این راستا روایت بوطیقایی یا فرم ادبیِ برخی آثار نقاشی، در کنار وجه تصویرگرانه و نقش‌پردازانه‌ی رمان‌ها برای ما محل یافتن سرنخ‌هایی است که به یاری آنها باید «سیمای حقیقت» را بازسازی کرد. در این جلسات، آثاری از کاراواجو، بروگل، روبنس، پوسُن، گاسپار داوید فردریش، رنه مگریت، سالوادور دالی، کلود مونه و… در کنار آثاری از داستایفسکی، تالستوی، مان، دوراس، کافکا، بالزاک، فلوبر و … به بررسی گذاشته می‌شوند.

مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت‌ خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.