این کارگاه یک‌روزه شامل دو بخش است: بخش متن‌خوانی جمعی و بخش نشست. ابتدا مقاله‌ی «تأملاتی درباره‌ی نظریه‌ی طبقه»ی تئودور آدورنو، جامعه‌شناس و فیلسوف آلمانی، را جمع‌خوانی می‌کنیم و سپس در یک نشست مجزا، به طرح مباحثی حولِ مسائل این متن خواهیم پرداخت. لازم به ذکر است که این مقاله برای استفاده در این کارگاه به زبان فارسی ترجمه شده و در اختیارِ کسانی که برای جمع‌خوانی ثبت‌نام می‌کنند، قرار خواهد گرفت.
اما چرا این مقاله؟ و چرا این ساختار؟
در چارچوب نوشته‌های آدورنو، اهمیتِ آشکارِ این مقاله‌ی کمتر دیده و خوانده‌شدهْ صراحت آن در تبیین موضع نویسنده درباره‌یِ یکی از مضامین محوری در سنت مارکسیستی ــ یعنی مفهوم طبقه و ایده‌ی مبارزه‌ی طبقاتی ــ است. اما گذشته از این وجه روشنگرانه، آنچه این مقاله را برای ما جذاب و پراهمیت کرد، شیوه‌ی مواجهه‌ی آدورنو با این مضمون بود. در تاریخ مباحثات مارکسیستی، مفهوم طبقه مرکز ثقل برخی از صلب‌ترین و تقلیل‌گرایانه(اکونومیستی)ترین خوانش‌ها از آرای مارکس بوده است، از جمله ایده‌ای که آغازگاه «تأملات» آدورنو نیز هست؛ اینکه «تاریخ، تاریخ مبارزات طبقاتی است». اما به جای رد مستقیمِ «طبقه»، آدورنو در این مقاله «منظومه»ای بر گِرد آن می‌سازد، منظومه‌ای شامل دفاع از محتوای حقیقتِ مفهوم طبقه، اشاره به کارکرد و ضرورت تاریخیِ آن، پاسخ به برخی بدفهمی‌ها، و نیز ملاحظات انتقادی درباره‌ی محدودیت‌ها و ساده‌سازی‌های آمیخته با این مفهوم.
شیوه‌یِ مواجهه‌ی مد نظر ما، «بازخوانی انتقادی» است. بازخوانی انتقادی در این معنا یک انتخاب یا گزینه‌ی روشی نیست، بلکه ضرورتی است برآمده از ضرورتی بنیادی‌تر، یعنی تاریخ‌مندی اندیشه. به طور خاص، تا آنجا که به نظریه و نظریه‌پردازی مربوط می‌شود، اندیشه و تحلیل نظری ــ چه بخواهیم چه نخواهیم، چه به آن آگاه باشیم چه نباشیم ــ همواره در نسبت با مفاهیم و سنت‌های فکری، و با اتکا بر آنها، تحقق می‌یابد. به عبارت دیگر، انتخاب واقعی نه میان ابداع (که وهمی است ناشی از جدی نگرفتن تاریخ) و تقلید، که میان بازخوانی انتقادی و بازسازیِ ناآگاهانه است.
ما مقاله‌ی «تأملات» آدورنو را نمونه‌ای درخشان و آموزنده از چنین بازخوانی‌ای یافته‌ایم، و این کارگاه را «تمرینی جمعی» دیده‌ایم در این راستا. در بخش متن‌خوانی می‌کوشیم تا با کمک یکدیگر مختصات و ظرفیت‌های بازخوانی آدورنو از طبقه را بررسی کرده و در بخش نشست، تلاش‌های ابتدایی و نیمه‌کاره‌ی خودمان را در قالب سه سخنرانی ارائه کنیم ــ تلاش‌هایی که لزوماً با یکدیگر هم‌سو نیستند و پرسش‌ها و دغدغه‌های یک‌سانی را دنبال نمی‌کنند، ولی تمامی آنها در مسیری واحد و نه‌چندان هموار قدم برمی‌دارند: بازخوانی انتقادیِ طبقه در نسبت با موقعیت و مسائل امروز «ما».
مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.
۱۴۰۲ © تمامی حقوق متعلق به مدرسه بیدار می‌باشد
توسعه و اجرا الگر استودیو × طراحی استودیو انقلاب