هستی‌شناسی؛ ۳-پارمنیدس

فلسفه دانشی است که چیستی یا چه‌هستیِ پدیده‌ها را به پرسش می‌کشاند و ازاین‌رو، هستی و چگونگی‌اش در بنیادِ هر پژوهشِ فلسفی می‌ایستد، خواه این پژوهش درباره‌ی هستیِ هستان به‌طورِ مطلق باشد، که آنگاه هستی‌شناسی(Die Ontologie) نامیده می‌شود، خواه این پژوهش درباره‌ی هستیِ هستان‌ به‌طورِ مقید، یعنی هستیِ این یا آن هستانِ مشخص و معیّن باشد، که آنگاه هستی‌شناسیِ قلمرویی (Die Regionalontologie) نامیده می‌شود، که مقید به محدوده‌ و قلمروی خاصی از هستان‌هاست، همچون سیاست، اخلاق، زیبایی و غیره.

در سلسله‌درسگفتارهایِ «هستی‌شناسی»، ابتدا هستی‌شناسی را در نزد سه فیلسوف پیشگام یعنی آناکسیماندروس، هراکلیتوس و پارمنیدس، و سپس در نزد افلاطون و ارسطو بررسی می‌کنیم و دگرگونی‌ها و دگربُنی‌های آن را در سیر تحولات‌اش وامی‌کاویم. در این مسیر تحلیل‌هایِ فیلسوف‌هایِ قرن بیستم، بخصوص هیدگر، گادامر، شادوالت، فِتِر و دیگران نیز ما را در درک و فهمِ هستی‌شناسیِ یونانی یاری خواهند رساند و در ادامه چگونگی و چراییِ دگربُنی هستی‌شناسیِ ارسطو در آغازگاهِ فلسفهِ اسلامی را وارسی می‌کنیم.

در خوانش متون مورد نظرمان از روشِ «واسازیِ هرمنوتیکیِ پدیدارشناسانه» بهره خواهیم گرفت. هدف این روشْ تأویل و بازگشت به معنای اولیّه نیست، بلکه آفرینشِ یک معنا‌‌ی ممکنِ نهفته در متن است، حتی اگر این معنا با معناهایِ تاکنون برآمده متفاوت باشد. چراکه در این روش، تفسیرْ کنشی پویا تلقی می‌شود که تنها محدود به محدویت‌هایِ معناییِ خود متن است.

پارمنیدسِ الئایی سومین فیلسوف پیشاسقراطی است که هیدگر او را در کنار دو فیلسوف دیگر، آناکسیماندروس و هراکلیتوس، «اندیشمندانِ آغازین» می‌نامد، نه از این ‌حیث که به‌ لحاظ زمان در سرآغاز فلسفه قرار دارند، بلکه از این‌ حیث که به هستی به سان سرآغازترینِ آغاز و بنیاد اندیشیده‌اند. پارمنیدس همچون کسنوفانس اندیشه‌های فلسفی خود را به شعر درآورد و عنوانِ «درباره‌ی فوزیس» (Περὶ φύσεως) بر آن نهاد که شامل سه بخش مقدمه، حقیقت (ἡ ἀλήθεια) و پندار (τό δοκοῦν) است و در آن پارمنیدس از هستی و نیستی سخن می‌گوید. در این دوره منظومه‌ی فلسفی پارمنیدس با اتکا به متن یونانی و ترجمه‌ی شرف از آن خوانده و بررسی می‌شود. در این خوانش بررسی تفسیرهای هیدگر، گادامر، کورت ریتسلِر، کارل راینهارت و هرمان فِتِر از این منظومه مدنظر ما خواهد بود.