کارگاه نقد ادبی

نقد ادبی معاصر، نوعی دانش بینارشته‌ای ست که از همان شر‌وع شکل‌گیری، راه خود را از کلیه‌ی نگاه‌های سنتی به ادبیات جدا کرده است. امروزه در مطالعات ادبی، آنچه معاصر نامیده می‌شود، حاصل تحول و دگرگونی نگاه انسان است به ادبیات، نه به عنوان یک ابژه‌ی مورد مطالعه بلکه به عنوان یک سوژه‌ی سخنگو و به عنوان متنی که خود را بازمی‌گوید، تن به تشریح می دهد و‌ در برابر تحلیل آغوشی گشوده دارد، پس قادر است خود را در آیینه‌ی مقابلش ببیند و ‌مورد ارزیابی قرار دهد. این فرایند در اوایل قرن بیستم با فرازبانشناسی آغاز شد و اندک اندک به کمک رویکردهای متنوع نقد ادبی معاصر به فرامتن و سپس به پدیدارشناسی جهان متن تبدیل شد و توان آن را یافت تا به متن که محصول زبان است، نه فقط به عنوان یک موجود زنده و ارگانیک نگاه کند و استقلال آن را به رسمیت بشناسد بلکه به دنیای درونی آن وارد شود و او را به سخن گفتن وادارد.

آن‌چه در این کارگاه‌ پی می‌گیریم، گذر قدم به قدم از مراحل نقد ادبی در خوانش، تشریح و تحلیل آثار ادبی است، که با تکیه بر روش‌های متعدد فرازبانشناسانه و پدیدارشناسانه، در ترکیبی از مباحث نظری و عملی ارائه خواهد شد. هدف این است که در پایان این کارگاه، مخاطبان قادر باشند در عین آشنایی با نظریه‌های نقد ادبی و مشارکت در لذت خوانش حاصل از متن آثار خلاق ادبی، اعم از شعر و رمان، در نقد علمی این آثار قدم بردارند.

جلسه‌ی نخست، نظری:
مرور تاریخچه‌ی نقد ادبی از آغاز تا نقد ادبی معاصر/ تعاریف: نشانه، زبان، گفتار، متن، فرازبان، فرامتن، فرم، محتوا، شکل، نقد، تشریح، تحلیل، فرایند چیدمان نقادانه‌‌ی متن/ استقلال متن و مراتب نقد فرازبانشناسانه و فرامتنی/ نقد فرمالیستی: تبیین شکل، خوانش تنگاتنگ، نقد مدرن، مکتب آمریکایی، مکتب روسی.

جلسه‌ی دوم، عملی:
نقد فرمالیستی یک غزل از حافظ/ نقد شعر به معشوق عشوه‌سازش از آندرو مارول/ نقد فرمالیستی یک شعر از احمد شاملو/ نقد فرمالیستی رمان سفید برفی دونالد بارتلمی

جلسه‌ی سوم، نظری:
رویکرد نقد مولف- متن/ نقد درون‌متنی- روانکاوی/ معرفی منطقه‌های روان و پیوند آن با خوانش متن: نهاد، خود، فراخود/ نماد و سمبول/ تروما، اضطراب، بیگانگی/ فروید، یونگ و لاکان

جلسه‌ی چهارم، عملی:
نقد مثنوی/ شعر الا ای آهوی وحشی کجایی از حافظ/ شعر کژمژ و بی‌انتها از شاملو/ رمان بوف کور از صادق هدایت

جلسه‌ی پنجم، نظری:
نقد ادبی و‌ خوانش محتوا/ نظریه‌های کلاسیک و نئوکلاسیک/ نظریه‌های مدرن: تحلیل مکالمه و گفتمان صداها در متن، نقد جامعه‌شناختی عملگرا، نظریه‌ی کنش: لوکاچ، باختین و بوردیو

جلسه‌ی ششم، عملی:
رمان زندگی در پیش رو از رومن گاری/ رمان شازده احتجاب از گلشیری/ یک سروده از نسیم شمال