کاوان محمدپور - چالش با بوطیقای ادبی: بومی‌سازی ژانر

چالش با بوطیقای ادبی: بومی‌سازی ژانر

  • تاریخ شروع: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲
  • روزهای: چهارشنبه
  • ساعت: ۱۸-۲۰
  • تعداد کل جلسات: ۴
  • دوره به صورت: آنلاین

با بررسی تبار تاریخی نظریه‌‌ی ادبی مدرن، این نتیجه حاصل می‌شود که پایه‌ی فرضی نقد ادبی و بوطیقا در زیبایی‌شناسی، ریشه در دستاوردهای ادبیات خلاقه‌ی غرب دارد. این بدان معناست که پارادایم بنیانی در نقد ادبی، مواد خام خود را از تحلیل شعر، نمایشنامه، رمان و … نویسندگان غرب اخذ کرده و در نهایت با توسل بدین آثار، پایه‌ها و مصادیق نظری خود را برساخت کرده است. در نگاه انتقادی، پارادایم مذکور موجب به حاشیه راندن بخش اعظمی از ادبیات‌های غیرغربی شده است.

 

از طرفی دیگر، منتقدان و نویسندگان غیرغربی غالبا برای سنجش و تحلیل آثار بومی خود، عموماً متون ادبی و نظری غربی را همچون «معیار سنجشِ زیبایی‌شناسی» فرض می‌گیرند. به عبارتی منتقدِ غیرغربی ابتدا به ساکن، الگوی زیبایی‌شناسی غربی را همچون معیارِ نقد مفروض می‌گیرد و با اتکا به آن، اثر ادبی غیرغربی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این نگاه، از سویی بازتولیدکننده‌ی هژمونی دانش، و به موازات آن، قدرت ادبیات غرب است. چونان‌که به هر میزان اثر ادبی غیرغربی به آن معیار سنجش غربی نزدیک‌تر باشد، به زیبایی‌شناسی ادبیات جهان‌ نیز نزدیک‌تر، و در نتیجه والاتر، قدرتمندتر، منسجم‌تر و شاهکارتر! تلقی می‌شود. چنین نگرشی موجب شده است ادبیات‌های غیرغربی همواره در حاشیه‌ی ادبیات غربی قرار بگیرند و در چشم‌انداز «ادبیات‌های حاشیه» نظاره شوند.

 

مباحث این دوره به میانجی مفاهیم نظری چون «ادبیات سیاره‌ای»(گایاتری اسپیواک)، «ادبیات جهان» (دیوید دمراش)، «ادبیات‌های کوچک» و «فضای ادبی جهان»(پاسکال کازانووا)، «نسبت مثلثی» و «دورخوانی»(فرانکو مورتی)، و نیز تحلیل بلاغی و روایت‌شناسی رمان (با اتکا به رویکرد متفکرانی چون ژرار ژُنت، شلومیت ریمون-کنان، برایان مک‌هیل و …)، تلاش می‌کند امکاناتی چند برای خوانش ادبیات‌های غیرغربی-مشخصا ادبیات ایران- را در دست بررسی قرار دهد.

 

در این راستا خواهیم پرسید که ژانرهای غربی (رمان) با ورودشان به ایران چه تحولاتی به خود دیده‌اند؟ و آیا با وجود این تحولات می‌توان آنها را هم‌چنان با نظریه و بوطیقای غربی خوانش کرد؟ چه پیشنهاداتی برای خوانش این شکل از ادبیات می‌تواند مطرح شود؟ در ادامه و در جهت فهم بیشتر محتوای نظری بحث، نمونه‌‌ای تحلیلی از تغییرات فرمال و بلاغی رمان در ادبیات ایرانی را در نسبت با ژانر غربی آن، ارائه خواهیم داد. هم‌چنین از آن‌جاکه امروزه مباحث پست‌مدرن ادبی بیش از پیش در فضای ادبیات ایران مورد توجه و مناقشه است، تلاش می‌کنیم تحلیل خود را بر نمونه‌ای از «رمان پست‌مدرن» و اختصاصا نوشتار «فرا داستان» متمرکز کنیم.

 

جلسه‌ی اول: مقدمه و بیان مسئله با تأکید بر خوانش مفاهیم نظری در «ادبیات تطبیقی جدید» و «ادبیات جهان».
جلسه‌ی دوم: بررسی انتقادی تاریخ ادبیات جدید با تأکید بر مفاهیم «ادبیات‌های کوچک» و «دورخوانی» در برابر «نقد فرمالیستی» و «نزدیک‌خوانی».
جلسه‌ی سوم: چالش نظری در رویکرد نوشتاری «فراداستان غربی» با تأکید بر فرمالیسم در ادبیات.
جلسه‌ی چهارم: تحلیل روایت‌شناسی رمان (پرندگان در باد) نوشته‌ی عطا نهایی و بررسی رویکردِ «بومی‌کردن ژانر» در آن.

مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت‌ خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.