هستی‌شناسی ۲-هراکلیتوس

فلسفه دانشی است که چیستی و چه‌هستیِ پدیده‌ها را به پرسش می‌کشاند و ازاین‌رو، هستی و چگونگی‌اش در بنیادِ هر پژوهشِ فلسفی می‌ایستد، خواه این پژوهش درباره‌ی هستیِ هستان به‌طورِ مطلق باشد، که آنگاه هستی‌شناسی(Die Ontologie) نامیده می‌شود، خواه این پژوهش درباره‌ی هستیِ هستان‌ به‌طورِ مقید، یعنی هستیِ این یا آن هستانِ مشخص و معیّن باشد، که آنگاه هستی‌شناسیِ قلمرویی (Die Regionalontologie) نامیده می‌شود، که مقید به محدوده‌ و قلمروی خاصی از هستان‌هاست، همچون سیاست، اخلاق، زیبایی و غیره.

در سلسله‌درسگفتارهایِ «هستی‌شناسی»، ابتدا هستی‌شناسی را در نزد سه فیلسوف پیشگام یعنی آناکسیماندروس، هراکلیتوس و پارمنیدس، و سپس در نزد افلاطون و ارسطو بررسی می‌کنیم و دگرگونی‌ها و دگربُنی‌های آن را در سیر تحولات‌اش وامی‌کاویم. در این مسیر تحلیل‌هایِ فیلسوف‌هایِ قرن بیستم، بخصوص هیدگر، گادامر، شادوالت، فِتِر و دیگران نیز ما را در درک و فهمِ هستی‌شناسیِ یونانی یاری خواهند رساند و در ادامه چگونگی و چراییِ دگربُنی هستی‌شناسیِ ارسطو در آغازگاهِ فلسفهِ اسلامی را وارسی می‌کنیم.

در خوانش متون مورد نظرمان از رهیافتِ «واسازیِ هرمنوتیکیِ پدیدارشناسانه» بهره خواهیم گرفت. هدف این روشْ تأویل و بازگشت به معنای اولیّه نیست، بلکه آفرینشِ یک معنا‌‌ی ممکنِ نهفته در متن است، حتی اگر این معنا با معناهایِ تاکنون برآمده متفاوت باشد. چراکه در این روش، تفسیرْ کنشی پویا تلقی می‌شود که تنها محدود به محدویت‌هایِ معناییِ خود متن است.

هراکلیتوسِ اِفِسُسی فیلسوفی است از حوزه‌ی ایونی. او اگرچه با آموزه‌ها و انگاره‌هایی اندیشید که آناکسیماندروس درافکنده بود، ولی از آنها بسی‌ فراتر رفت و فلسفه‌ی خاص خودش را برپا ساخت. نقد اندیشه‌های او از همان دوره‌ی باستان و با افلاطون و ارسطو آغاز گردید. هگل مدعی است چیزی از اندیشه‌ی هراکلیتوس نیست که در فلسفه‌ی او نشست نکرده باشد. پس از هگل، نیچه نیز در رویاروی‌اش با فیلسوفان پیشگام، به هراکلیتوس بیش از دیگران توجه داشته است. هایدگر وارسی فلسفه‌ی هراکلیتوس را از دهه‌ی سی آغاز نمود و تا پایان زندگی فلسفی‌اش و در آخرین سمینارهای پیش از مرگ‌اش، به کارِ واسازی اندیشه‌های او مشغول بود.

در این دوره با اتکا به پاره‌‌‌نوشته‌های هراکلیتوس، در ۴ سمینار به بررسی فلسفه‌ی او می‌پردازیم:

۱.هراکلیتوس، زمینه و زمانه‌اش/ هراکلیتوس در اندیشه‌ی هگل و نیچه
۲. Άλήθεια: هستی هم‌چون کشاکشِ پوشیدگی و ناپوشیدگی، پاره ۵۳
۳. φύσις : هستی هم‌چون پیدایی، پاره‌های ۱۶، ۳۰، ۶۶، ۵۱
۴. λόγος: هستی هم‌چون گردآوری، پاره‌های ۵۰، ۴۵، ۷۲، ۴۳، ۱۰۸

در این دوره کتاب‌ها و مقاله‌هایی‌ به شرکت‌کنندگان معرفی و ارائه می‌گردد که مطالعه‌ی آنها ضروری است و به همراهی و مشارکت آنها در سمینارها یاری می‌رساند.