وجود ابهامات و سؤالاتِ پیرامون موسیقی ردیف را می‌توان متناسب با عدم پرداختن به مباحث مهمی چون «ملایمت» دانست. محتوای این درس‌گفتار نیز با هدفِ مواجهه و سپس پاسخ‌گویی به برخی از این ابهامات با بهره‌گیری از مبحث یادشده طرح گردیده است. مواردی از این ابهامات تا کنون در برخی از منابع به‌طور واضح مطرح شده‌اند، حال آن‌که در مواردی نیز در اثر عدم بیان شفافِ جنبه‌های مختلف موضوعِ مورد بحث، مخاطبین را با سوالاتی در تفسیر منطقیِ این موسیقی مواجه ساخته است. در این زمینه، سوالاتی به‌طور نمونه قابل اشاره‌اند:
– نسبت و رابطه‌ی ساختار دستگاه‌ها از لحاظ بنیان‌های نظری با مبانی موجود در موسیقی‌های پیشین ایران‌زمین چیست؟
– ریشه‌ی ظهور «نت‌های متغیرِ» دستگاه‌ها را در کجا باید جُست و چه کارکردی را می‌توان برای این نت‌ها در روند هر دستگاه قائل بود؟
– مبحث «اسباب تنافر» و مفهوم «ملایمت» شامل چه مواردی بوده و به‌لحاظ اهمیت در موسیقی قدیم، چه جایگاهی داشته‌اند؟ به‌علاوه، کاربرد نظری و عملی آنها چه بوده است؟
– چگونه می‌توان از مفهوم «اسباب تنافر» در تحلیل دستگاه‌ها استفاده کرد؟
– روابط درون‌ساختاری دستگاه‌ها شامل چه موارد و اهدافی هستند؟
– چگونه می‌توان فواصل ملایم دستگاه‌ها را به دست آورد و چه معیارهایی برای تعیین آنها قابل طرح است؟
در راستای پاسخ‌گویی به موارد بالا، چند مفهوم اساسی محور مباحثِ دوره خواهند بود. در وهله‌ی اول، چیستی و کلیّت «دستگاه» است که جهت تحلیل‌های بعدی، موضوع بحث قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، از آن‌جایی که تحلیل‌ها براساس مفهوم «ملایمت» صورت می‌گیرد، به تشریح این مفهوم نیز خواهیم پرداخت. شایان ذکرست «ملایمت»، از مفاهیم اساسی در منابع کهن موسیقی ایران‌زمین بوده است و باید گفت این مبحث به‌لحاظ اولویتِ حضور، گستردگی و کاربرد در مسائل مختلف نظری و عملیِ موجود در رسالات، از مهم‌ترین مباحث موسیقی قدیم به‌شمار می‌آید. متأسفانه به‌علت ضعف در استمرارِ مباحث نظری در دوره‌ی قاجار، از جمله در مورد مفهوم ملایمت، اغلبِ محققین معاصر با سردرگمی‌هایی در برقراری ارتباط با پیشینه‌ی موسیقایی حوزه‌ی فرهنگی ایران مواجه شده و به تبعِ آن درک بسیاری از روابط پنهان در ردیف‌ها نیز با دشواری‌هایی برای ایشان همراه شده است. در دوره‌ی حاضر، دستگاه‌ها از ردیف میرزاعبدالله، موضوع تحلیل‌ها واقع شده‌اند.
در رابطه با محاسبه‌ی فواصلِ ملایم دستگاه‌ها نیز علاوه بر مفهوم ملایمت، از تعاریف و قوانین علم آکوستیک، تحلیل محتوای گوشه‌های دستگاه‌ها، بررسی ساختارِ ساز تار و سه‌تار، و نهایتاً محاسبات عددی بهره می‌بریم. در این راه، معیارهایی کاربردیْ جهت اِعمالِ موارد یادشده پیشنهاد و نهایتاً به معرفی اپلیکیشنی جهت پیاده‌سازی فواصل ملایمِ دستگاه‌ها به‌نام «دستان تیونر» خواهیم پرداخت.
مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.
۱۴۰۲ © تمامی حقوق متعلق به مدرسه بیدار می‌باشد
توسعه و اجرا الگر استودیو × طراحی استودیو انقلاب