دگردیسی ایده‌آلیسم آلمانی از کانت تا گادامر ۵-نیچه در راه ایده‌آلیسم منظرگرایانه؛ نهیلیسم منفیِ زایش تراژدی

دگردیسی ایده‌آلیسم آلمانی از کانت تا گادامر؛ ۵-نیچه در راه ایده‌آلیسم منظرگرایانه؛ نهیلیسم منفیِ زایش تراژدی

  • تاریخ شروع: ۷ مرداد ۱۴۰۲
  • روزهای: شنبه
  • ساعت: ۱۸:۳۰-۲۰:۳۰
  • تعداد کل جلسات: ۸
  • دوره به صورت: آنلاین

عقلانیتِ نظام‌ساز، در ایده‌آلیسم مطلقِ هگل به غایت خود دست پیدا کرد و همه‌ی هستی را به مثابه برساخته‌ی نظام‌های فرهنگی-اجتماعی‌ای تبیین نمود که به‌واسطه‌ی خودآگاهی تدریجی انسان یا همان بسطِ عقل در تاریخ محقق شده است. ولی خود این عقلانیتی که کاملا به خویشتن آگاه شده، بر چه بنیادی استوار است؟ این پارادایم عقلانی یگانه که نهایت ظرفیت خود را آشکار نموده، بر چه اساسی هنوز ممکن است معنایی برای زیست انسان تدراک ببیند؟ گویی رسیدن به مرزهای امر مطلق، نوعی فقدان تداوم معنا را به ارمغان می‌آورد. نهیلیسم یا معناباختگی انسان معاصر از مواجهه با بی‌بنیادی عقلانیت تاریخی سربرمی‌آورد و در چنین بستری است که فردریش نیچه به عنوان متفکری اصیل، بیماری عصر خود را شناسایی می‌کند و در پی علاج آن برمی‌خیزد.

 

نیچه در جستجوی معنای زندگی انسان و یافتن بنیاد عقلانیتی است که دست کم دوهزار سال در حال توسعه و بسط ظرفیت خود بوده است. آیا سطح ژرف‌تری در زیست جهان انسانی وجود دارد که این عقلانیت متعصب از آن بیرون تراویده باشد و چه بسا شاکله‌های دیگری نیز بتواند به صورت موازی از آن سرچشمه بگیرد؟ تفکر نیچه، از دوران جوانی تا واپسین یادداشتهای حیات فکری‌اش تلاشی است برای کند و کاو در این سرچشمه‌ی معنابخش و در نتیجه علاج معناباختگی انسان. نیچه در دوره‌ی نخست فکری‌اش به شکل منفی یا سلبی نظام‌های عقلانی را به پرسش کشیده و ارزش‌زدایی می‌کند تا عمق بحران را بیشتر به فهم درآورد. زایش تراژدی، معناباختگی حیات انسان را می‌پذیرد و با الگوبرداری از نیاکان یونانی به دنبال التیام آن در پرداختن به هنر است. در همین آثار نخست است که منظرگرایی(پرسپکتیویسم) نیچه‌ای با ابتنای عقلانیت بر اراده شروع به شکل‌گیری می‌کند و در فلسفه‌ی متأخر او، در قالب محوریت مثبت یا ایجابی اراده، به کمال خود دست می‌یابد.

 

در این دوره‌ی هشت‌جلسه‌ای برآنیم تا ضمن خوانش و شرح متن زایش تراژدی، سیر تکاملی فلسفه‌ی نیچه را پی بگیریم و او را نه به عنوان متفکری خردستیز، گزین‌گویه‌نویس پریشان احوال و یا منحصر به دغدغه‌های روان‌شناسانه، بلکه به عنوان یک فیلسوف ایده‌آلیست آلمانی تفسیر کنیم که این سنت ایده‌آلیستی را در یک حرکت دیالیکتیکی دیگر، گامی پیش می‌برد و امکان‌های جدیدی را پیش روی آن می‌گشاید. با توجه به اهمیتی که نیچه در این دوران برای موسیقی ریچارد واگنر قائل است- و شاید بتوان آثار واگنر را تکلم موسیقایی فلسفه‌ی نیچه محسوب نمود- نگاهی هم به این آثار و علت اهمیت آنها خواهیم داشت تا آمادگی لازم برای دوره‌های بعدی را، از جهت فهم اهمیت هنر نزد نیچه‌ی متأخر، کسب نماییم.

مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت‌ خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.