موسیقی در فلسفه‌ی قدیمْ فنِ چهارم ریاضیات (یا علم اوسط) به شمار می‌آید که فنون دیگر آن را هندسه، حساب و ستاره‌شناسی تشکیل می‌دهند. این فنِ نظری نه تنها برای موسیقیِ عملی بلکه برای فهم حقیقت سماوات هم آموخته می‌شد. از سده‌ی هفدهم در اروپا رساله‌هایی درباره‌ی هارمونی نوشته شده که دستورالعمل‌هایی سخت‌گیرانه (strict) برای توالی‌های چندصدایی معرفی می‌کردند. البته این قواعد یا دستورالعمل‌ها در طول تاریخ تغییر کرده‌اند، اما فلسفه‌ی قدیمِ موسیقی با قواعد هارمونی چندصدایی رابطه‌ای بس تنگاتنگ ساخته است.
پرسشی که در این درس‌گفتار به آن می‌پردازیم این است که موسیقی تحت سلطه‌ی مفهوم هارمونی، در گذارهای تاریخی خود چه دانش‌های را کنار زده و از کف داده است؟ در جستجوی پاسخی برای این پرسش، گذار از کوک مین‌تون (Meantone Temperament) در دوران رنسانس را بررسی می‌کنیم؛ پرلود اول باخ را با کوک‌های متفاوت گوش می‌کنیم؛ به تفاوت فاصله‌ی سومِ کوکِ درست (Just intonation) و فاصله‌ی سومِ کوک فیثاغوری و تعدیل‌های مختلف آن می‌پردازیم. در نتیجه‌ی این بررسی‌ها درخواهیم یافت که هندسه‌ی موسیقی از فیثاغورس تا ظهور دوازده نیم پرده‌ی برابرْ چه تغییراتی کرده است.
تعدیل دوازده نیم پرده‌ی برابرْ از ابتدای قرن بیستم رایج شد و امروز این کوک عادت‌واره‌ی گوش‌ها شده است. آیا کوک دوازده نیم پرده‌ی برابرْ به واقع هارمونی را از بین برده است؟ برای پاسخ به این پرسش، به صورت موردی فاصله‌ی سوم را بررسی خواهیم کرد. در پایان، نگاهی مقایسه‌ای خواهیم انداخت به سرنوشت هارمونی در خاورمیانه و اروپای دوره‌ی پیشامدرن و این پرسش را پیش می‌اندازیم که از گام‌های گم شده چه می‌دانیم؟
جلسه‌ی اول:
سرآغاز از فیثاغورس: “آنکه ریاضی نمی‌داند وارد آکادمی نشود”!
جلسه‌ی دوم:
فیزیک صوت: مد‌های طبیعی یک سیم و هم‌آهنگی و فاصله‌ی موسیقایی.
جلسه‌ی سوم:
گوش کردن به پرلود اول باخ با کوک‌های مختلف و مقایسه‌ی آنها؛ بحث و گفتگو
جلسه‌ی چهارم:
محاسبه‌ی فواصل بر روی دستانِ ساز: فیثاغورس یا آریستوکنوس، کوک مین‌تون
جلسه‌ی پنجم:
سرنوشت هارمونی در خاورمیانه و اروپا؛ جمع‌بندی و بحث و گفتگو
مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.
۱۴۰۲ © تمامی حقوق متعلق به مدرسه بیدار می‌باشد
توسعه و اجرا الگر استودیو × طراحی استودیو انقلاب