داستان فلسفه ۳-صیرورت

هدف از دوره‌های داستان فلسفه، آشنایی با بعضی مفاهیم مهم تاریخ فلسفه است. فلسفه نیز مانند سایر عرصه‌های مختلفِ شناخت انسان، که نیازمند ابزار و مصالح‌اند و از طریق آنها موضوع خود را می‌کاوند، مجهز به ابزار و مصالحی است. این ابزار و مصالح در فلسفه مفاهیم‌اند. به کمک این مفاهیم است که پدیده‌های اطرافمان را می‌نگریم و به جهان، و به خودمان، می‌اندیشیم. در این دوره‌ها تمرکز ما بر روی بعضی از این مفاهیم کلیدی است؛ مفاهیمی مانند ایده، جوهر، علیّت، زمان و، مهم‌تر از همه، خود وجود.

این مفاهیم هر کدام تاریخی طولانی دارند، و در طی این تاریخ طولانی فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذارنده‌اند؛ گاهی در کانون توجه فلیسوفان بوده‌اند و گاهی اهمیت‌شان کمتر از بقیه بوده، و هربار در این فراز و فرود معنای تازه‌ای به خود گرفته‌اند. این دوره‌ها داستان این فراز و فرود است.

بحث از مفهوم صیرورت یا شدن در فلسفهْ منوط است به تصور جوهر، یعنی چیزی که در زیر نمودهای متغیر و در حال شدن، استمرار دارد و دوام می‌آورد. پس تصور جوهر منطقاً مقدم بر تصور صیرورت است. اما نسبت اضافه و اتصال این دو مفهوم، جدا از نوعی تقدم منطقی، سازنده‌ی ظرفیتی است که از طریق آن، می‌توانیم بحث‌مان را با مفهوم صیرورت پیش ببریم، و نسبت نمودها و شدن را با وجود یا بودن بررسی کنیم؛ شدن و بودن، صیرورت و وجود.

در چهار جلسه‌ی پیش رو به مباحث زیر خواهیم پرداخت:

۱- هزیود و تبارنامه‌ی خدایان:
– “در آغاز مغاک بود”
– جهانِ همواره در حالِ صیرورت

۲- پارمنیدس و اندیشه‌ی وجود:
– “به تو می¬گویم تا دریابی: هستی هست”
– دوام، این‌همانی و وجود
– راه حقیقت (بودن) و راه پندار (شدن)

۳- هراکلیتوس و اندیشه‌ی صیرورت:
– “آیون (دَهر) کودکی است که نرد می¬بازد: پادشاهی یک کودک”
– گام نهادن در آب¬های تازه
– لوگوس در مقام قانون جهان

۴- افلاطون و جهان ایده¬ها:
– بازنمایی و شکاف بود و نمود
– جهان ایده¬ها و سایه¬های روی دیوار
– دیالکتیک و مسئله وحدت و کثرت
– ایده و واحد

۵- نیچه و اندیشه‌ی بازگشت جاودان:
– ضرورتِ پرتابِ تاس
– جاودانگیِ صیرورت