ترافیک از اصلی‌ترین بحران‌های حکمرانی امروز تهران است. تعدد و تراکم اتومبیل‌ها در خیابان‌های تهران هرروز بیشتر ما را با توقف روبرو می‌کند. نیاز به نام بردن نیست اما در طول این سال‌های دور و نزدیکِ گذشته، انبوهِ طرح و پروژه‌های زیرساختیِ حمل‌ونقلْ احداث و اجرا شده‌اند و شکستِ هرچه بیشترِ حلِ معضلِ ترافیک را برای‌مان نمایان کرده‌اند. در این بین، حمل‌ونقل عمومی و نیمه-خصوصیِ تهران نیز کاراییِ لازم را ندارد.
با این حال مسئله‌ی ترافیکْ کردارهای خاصی از برنامه‌ریزی را پدید آورده، نظام‌های برنامه‌ریزی و نهادهای عریض و طویل خاص خودش را شکل داده، و بافت شهری را زیر و رو کرده است؛ و به این ترتیب اشکال ویژه‌ای از حرکت در شهر را سامان داده است. به معنایی ترافیک بدل به ماشینی شده است که محل تلاقی و پدیداری رژیم‌های جابه‌جایی است. حال پرسش این است که رابطه‌ی نظام حکمرانی شهری با این ماشینِ مداوما در حال شکست چیست؟ این ماشین چگونه ساخته شده است و نتیجه‌ی آن چه شکلی از حکمرانی بر تهران بوده است؟
با نگاهی به تاریِخ نه چندان دورِ این شهر متوجه می‌شویم که ترافیکْ معضلِ امروز و دیروز تهران نیست، و از دهه‌ی ۳۰ و ۴۰ شمسی به این سو، مشخصا در کنار دو مسئله‌ی سوداگری زمین و مسکن، مهاجرتِ گسترده به تهران و عوارضِ آن چون افزایشِ سریع جمعیت و گسترش شهر، ضلع سومِ زیربنای بحران‌های نظامِ برنامه‌ریزی و شهرسازی تهران بوده است. پژوهش‌های شهری در دهه‌های گذشته به بحران‌های مسکن و جمعیتْ کمابیش مفصل پرداخته‌‌اند. با این حال مسئله‌شناسی و بازاندیشیِ ترافیک موضوعی بوده است عموما محدود به مرزهای مطالعات مهندسی و سیاست‌گذاری شهری، تبعا با رویکردهای غیرِ تاریخمند؛ موضوعی که کمتر مورد بررسی انتقادی قرار گرفته و نسبت آن کمتر با حکمرانی شهری به پرسش گذاشته شده است.
درس‌گفتار حاضر پرسشی است دوباره از حکمرانی شهری تهران، و این بار با تمرکز بر مسئله‌ی ترافیک و با این پیش‌فرض که ترافیکْ محل تلاقیِ دو نیروی تولیدکننده‌ی فضای شهری است: اتومبیل و حکمرانی شهری. در این درس‌گفتار، که ارائه‌ی بخشی از یک پژوهشِ در جریان است، به دنبال خاستگاه‌های تاریخی مسئله‌ی ترافیک می‌رویم تا چگونگی تسلط یافتن حرکتِ اتومبیل بر شهر و شیوه‌ای از برنامه‌ریزی و شهرسازی که امروزِ تهران را پایه گذاشته‌اند، بررسی کنیم.
مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.
۱۴۰۲ © تمامی حقوق متعلق به مدرسه بیدار می‌باشد
توسعه و اجرا الگر استودیو × طراحی استودیو انقلاب