از میانه‌های عصر صفوی بود که هنرمند به‌تدریج نگاه خود را از الگوهای تصویریِ تثبیت‌شده برگرفت و به دنیای تجربه معطوف کرد. این چرخش که خود محصول دگرگونی در سازمان اجتماعی و شیوه‌ی تولید هنر بود، به نظام تصویریِ تازه‌ای مبتنی بر نوعی «واقع‌گرایی» منجر شد که نمود آن را می‌توان در آثار نگارگران مکتب اصفهان ردگیری کرد. اما به‌زودی و تحت تأثیر مواجهه‌ی چندجانبه‌ی ایرانیان با نقاشیِ اروپایی، نوعی طبیعت‌گراییِ اروپایی‌مآب جای این واقع‌گراییِ دوبعدنمایانه را گرفت. از اینجا نقاشی ایران وارد دوره‌ای از آزمون و خطاها و افت و خیزها برای رسیدن به بازنماییِ قانع‌کننده‌ی امور مشهود شد. این جریان سرانجام در عصر مشروطه و در مکتب کمال‌الملک و شاگردانش به ثمر نشست و نتیجه‌ای مقبول داد. در درسگفتار چهارجلسه‌ایِ پیشِ رو، می‌کوشیم زمینه‌های ظهور گرایش به بازنمایی را بررسی کنیم و نمود آن را در آثار هنرمندان ایران بسنجیم، و توضیح دهیم که نقاشان ما برای تحقق ایده‌ی طبیعت‌گرایی با کدام مسائل فنی و نظری درگیر شدند یا چگونه از پاره‌ای عوامل اساسی غافل ماندند و سرانجام تحت تأثیر کدام عوامل هنری، اجتماعی، و فرهنگی توانستند طبیعت را به شکلی قانع‌کننده بازنمایی کنند.
جلسه‌ی نخست؛ واقع‌گراییِ نگارگران متأخر
در جلسه‌ی نخست، آثار نگارگران متأخر مکتب اصفهان، به‌ویژه رضا عباسی و پیروانش را بررسی می‌کنیم و به شرح نوآوری‌های ایشان و نحوه‌ی مواجهه‌شان با موضوع و عناصر تصویر می‌پردازیم. در این باره بحث خواهیم کرد که مواجهه‌ی ایشان با دنیای مشهودِ پیرامون چگونه به نظامِ نقاشی واقع‌گرای دوبعدنمایانه‌ی ایشان شکل داد.
جلسه‌ی دوم؛ از فرنگی‌سازی تا احیای رویکردِ تزئینی
در جلسه‌ی دوم، به بررسی جنبه‌های متفاوت رویارویی نقاشان و حامیان ایران با نقاشی طبیعت‌گرای اروپایی می‌پردازیم. با بررسی آثار هنرمندانی از میانه‌های عصر صفوی تا اوایل قاجار، ترکیب‌ها، التقاط‌ها، و رفت‌وبرگشت‌های میان رویکردهای فرنگی‌مآب و تزئینی را توضیح می‌دهیم.
جلسه‌ی سوم؛ بازگشت به مشاهده
در جلسه‌ی سوم، توضیح می‌دهیم که چگونه سبک «پیکرنگاریِ درباریِ» اوایل قاجار، زمینه را برای پیدایشِ نوعی طبیعت‌گراییِ جدید فراهم ساخت و سپس درباره‌ی تحولات هنر قاجار و الزاماتِ نوظهورِ اجتماعیِ نقاشی این عصر صحبت خواهیم کرد.
جلسه‌ی چهارم؛ کمال‌الملک و مکتب او
در جلسه‌ی چهارم، درباره‌ی نسبت کمال‌الملک با کل نهضت طبیعت‌گراییِ پیش از او بحث خواهیم کرد و به بررسی این نکته خواهیم پرداخت که او چگونه توانست به ایده‌آل‌های اجتماعیِ دوران خود تجسم بخشد. همچنین به نقش مکتب او در تولید و آموزش هنر خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که الزامات اجتماعی و سیاسیِ پسامشروطه تا دهه‌ی بیست خورشیدی، چگونه زمینه‌ی توسعه‌ی ژانری مثل منظره‌نگاری را فراهم آورد.
مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.
۱۴۰۲ © تمامی حقوق متعلق به مدرسه بیدار می‌باشد
توسعه و اجرا الگر استودیو × طراحی استودیو انقلاب