متن‌خوانی تاراج نهان؛ سلب مالکیت از نیروهای کار در اثر تورم در ایران

متن‌خوانی تاراج نهان؛ سلب مالکیت از نیروهای کار در اثر تورم در ایران

  • تاریخ شروع: ۲۰ بهمن ۱۴۰۳
  • روزهای: شنبه
  • ساعت: ۱۵:۳۰-۱۷:۳۰
  • تعداد کل جلسات: ۳
  • دوره به صورت: آنلاین و حضوری

محمد مالجو گفتارها و پژوهش‌های متعددی درباره‌ی سازوکارهای «تصاحب به مدد سلب‌مالکیت از توده‌ها» ــ از جمله خصوصی‌سازی، کالایی‌سازی آموزش عالی و عمومی، کالایی‌شدن بهداشت و درمان، فساد اقتصادی در بدنه‌ی دولت، جاکن‌شدگی اجباری ساکنان از محل زندگی و کارشان، و… ــ ارائه کرده است؛ پدیده‌ای که طی آن منابع اقتصادی، از راه‌هایی جز تولید محصولات و خدمات، به زیان اکثریت مردم در دستان اقلیت صاحب قدرت و ثروت متمرکز می‌شود. او در کتاب «تاراج نهان؛ سلب‌مالکیت از نیروهای کار در اثر تورم در ایران» به‌طور مشخص بر یکی از همین سازوکارهای بازتوزیعی دست می‌گذارد: سلب‌مالکیت‌های ناشی از جریان‌های بازتوزیعی برآمده از نرخ بالای تورم.

 

این کتاب متشکل از شش جستار است که مؤلف طی مباحثه‌ای با مهرداد وهابی، استاد اقتصاد دانشگاه سوربن، نگاشته است. مالجو در جستار نخست «دوراهه‌ی ناگزیر در بازار پول: سلب‌ مالکیت از چه کسانی؟»، با بررسی فرایندهای گردش در بازارهای متشکل و غیرمتشکل پولی در ایران پس از انقلاب و با تمرکز بر انبوه نقدینگی و افزایش تورم، این داعیه را پیش می‌نهد که کاهش حقوق و مزدهای نیروی کار بر اثر تورم نوعی سلب مالکیت از آن‌هاست. پس از نقد وهابی بر این داعیه، مالجو در «کدام تمایز راه‌گشاست؟» می‌کوشد با تأکید بر تمایز میان دستمزد اسمی و دستمزد واقعی از داعیه‌ی خود در جستار نخست دفاع کند.

 

دو جستار بعدی، با رجوع به نظریه‌هایی چون «انباشت به‌مدد سلب‌مالکیت» هاروی تا «انباشت اولیه»ی مارکس و نیز صورت‌بندی آنچه مؤلف «عروج به سطح تحلیل تاریخی» مارکس می‌خواند، همین هدف را دنبال می‌کند. درنهایت، ــ صرف‌نظر از جستار پایانی که شکواییه‌ای است از سترونی این مباحثه ــ مالجو در جستار «اقتصاد ایران: بستر توأمان سلب‌مالکیت و استثمار» رابطه‌ی سلب‌مالکیت و استثمار را در ساختار اقتصادی ایران تبیین می‌کند و، بدین وسیله، صورت‌بندی خود از اقتصاد سیاسی ایران پس از انقلاب را غنا می‌بخشد.

 

در جلسات پیشِ‌رو، با بازخوانی انتقادی مباحثه‌ی مذکور و با مد نظر داشتن نقادی مارکس بر فرم سرمایه‌دارانه‌ی زندگی، تلاش خواهیم کرد به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که آیا آنچه نیروهای کار در خلال بروز نرخ‌های تورم از دست داده‌اند مصداقی از سلب‌مالکیت است؟ اصولاً سلب‌مالکیت به چه معناست؟ آیا می‌توان از کارگران که طبق تعریفْ مالک ابزار تولید نیستند، دوباره سلب‌مالکیت کرد؟ نسبت سلب‌مالکیت‌شدگی نیروهای کار با استثمار آن‌ها در محل کار چیست؟ و از همه مهم‌تر، دلالت‌های انواع پاسخ‌ها به این پرسش‌ها برای تقریر خط مشی مترقی در مبارزه با سرمایه‌داری چیست؟

 

درباره‌ی نویسنده:

 

محمد مالجو (۱۳۵۱، تهران) اقتصاددان و پژوهشگر حوزه‌ی اقتصاد سیاسی است. از او آثار متعددی درباره‌ی اقتصاد سیاسی ایران معاصر منتشر شده است؛ کتاب‌های «سیاست اعتدالی در بوتهٔ نقد اقتصاد سیاسی»، «پراکندگان پاک‌باخته: افت توان چانه‌زنی نیروهای کار در ایران»، «کوچ در پی کار و نان: فاعلیت منفعلانه‌ی مستمندان آذربایجان»، «خیز خام: کشاکش مستمندان و دیوان‌سالاران از ۱۳۰۹ تا ۱۳۲۰ در ایران»، و «تاراج نهان: سلب مالکیت از نیروهای کار در اثر تورم در ایران» از آن جمله‌اند. او علاوه بر آثار هیرشمن و آثاری از مایکل بوواری و چارلز لیندبلوم، کتاب‌های «دگرگونی بزرگ: خاستگاه‌های سیاسی و اقتصادی روزگار ما» اثر کارل پولانی و «تکوین طبقهٔ کارگر در انگلستان» اثر ادوارد پالمر تامپسون را نیز ترجمه کرده است.

مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت‌ خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.