آرمان گوهری‌نسب - از شَمن تا موسیقی‌دان؛ سُنت‌های خُنیاگری در میان ترک‌زبانان

از شَمن تا موسیقی‌دان؛ سُنت‌های خُنیاگری در میان ترک‌زبانان

  • تاریخ شروع: ۴ مرداد ۱۴۰۰
  • روزهای: دوشنبه‌
  • ساعت: ۱۷-۱۹
  • تعداد کل جلسات: ۵
  • دوره به صورت: آنلاین

در فرهنگ‌های مردمی، بالاخص در میان اقوام تُرک‌زبان، «خنیاگر» در مرکز زندگی موسیقایی قرار دارد. او با نام‌های مختلف در میان هر قوم، از گذشته‌ی دور در نقشِ شَمن تا به امروز در نقش موسیقی‌دان، روندهای تغییر و تداوم گسترده‌ای طی کرده است. بخش وسیعی از دانشِ ما در این عرصه اغلب مرهون پژوهشگرانِ غربی‌ است که به‌صورتی روش‌مند و بعضاً با کارمیدانیِ طولانی‌مدت، به مطالعه‌ی سُنت خنیاگری‌ پرداخته‌اند. از طرفی در داخل اغلب، در غیابِ پژوهش‌هایی مسئله‌مند و علمی در حوزه‌ی فرهنگ‌های موسیقایی مردمی، با کنکاش‌هایی مواجهیم که در طیفی قرار می‌گیرند که دو سر آن ارائه‌ی داده‌های خام یا تحلیل‌های صرفاً موسیقایی‌اند، بدون آنکه درکی بهتر از آن فرهنگ رقم بزنند.

در این دوره قصد داریم با پژوهش‌هایی آشنا شویم که هم دستاوردشان واجد ضرورتی روشمند در مواجهه با میدان پژوهشی خود است و هم در این جغرافیای گسترده‌ی فرهنگی، تجربه‌ای را از سرگذرانده و مسیری را پیموده‌اند که می‌تواند برای دیگران راهگشا باشد.

 

جلسه‌ی اول:
۱- ارائه‌ی کلیات درباره‌ی مطالعه‌ی فرهنگ‌های موسیقایی
۲- معرفی تقسیم‌بندی‌های محتوایی و حوزه‌های موسیقایی
۲- شرحی درباره‌ی ضرورت مطالعه‌ی موسیقی در بسترهای طبیعی آن، اهمیت کار میدانی و موضوعات پیراموسیقایی
۴- مقدمه‌ای بر جایگاه موسیقی مردمی در حوزه‌ی فرهنگی ترک‌زبانان، نگاهی به جهانِ مشترک تاریخی در میان آنان؛ شَمنیسم و سنت خُنیاگری، گونه‌های آوازهای روایتی و محوریت «توی» در فرهنگ ترکی، به همراه معرفی نمونه‌های پژوهشی مرتبط

 

جلسه‌ی دوم:
۱- آشنایی با فرهنگ موسیقایی «عاشیق‌های آذربایجان» از خلال پژوهش‌های انجام گرفته، بررسی جایگاه اجتماعی تاریخیِ «شاعر-موسیقی‌دان» در مناطق آذری‌زبانِ ایران، بسترهای اجرایی عاشیقِ آذربایجانی و وضعیت امروزیِ انتقال این سنت و کارگان عاشیق در ارتباط با آئین عروسی و کنش‌های انسانی مرسوم
۲- نگاهی مقایسه‌ای به وضعیت گونه‌ی شعری-موسیقاییِ عاشیقیِ ایران و جمهوری آذربایجان(پژوهشگر مدعو: بهرنگ نیک‌آئین)

 

جلسه‌ی سوم:
۱- بررسی موسیقی عاشیقی در شمال شرقی ترکیه (کارْص)، فرهنگ علویان آناتولی
۲- از موضوعات پیراموسیقایی در تاریخ و جغرافیا تا تمرکز بر مجریان این سنت موسیقایی، مؤلفه‎های مکانی و زمانی، کارگان، سازها و تحلیل عناصر موسیقایی
۳- بررسی تحولات در این سنت موسیقایی در دو بازه‌ی زمانی: از ۱۹۲۳ تا ۱۹۸۷ میلادی و از ۱۹۸۷ تا ۲۰۱۶ (پژوهشگر مدعو: هادی سپهری)

 

جلسه‌ی چهارم و پنجم:
۱- بررسی سنت موسیقایی «بخشی‌گری» در گستره‌ای پهناور، از شرقی‌ترین نقاط اروپا تا چین که به اشکال گوناگون به حیات خود ادامه داده است؛ بررسی تحولات این سنت از پیشینه‌ی شمنی تا روزگار معاصر، نگاهی اجمالی به حیاتِ موسیقایی این خنیاگران در میان اقوام تُرکِ آسیای میانه و نقش‌ها و مفاهیم مختلفی که بدان‌ها ارجاع داشته و دارند.
۲- تمرکز بر سنت «باغشی‌گری» در میان ترکمن‌ها، بررسی موضوع سبک‎های مختلفِ بخشی‌گریْ (راه‌ها) در بسترهای اجتماعی و سیاسی، رابطه‌ی ساختاری میان عناصر و ویژگی‌های فنی و موسیقایی آن با تمایزات طایفه‌ای
۳- بررسی تحولات معاصر این سنت موسیقایی در ترکمن‌صحرا

مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت‌ خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.