تحول سبک در نقاشی؛ سیری در تاریخ سیاسی کار هنری ۱- بنیان‌های تاریخی هنر تصویری (کار، هنر و ارتباط)

موضوع درس‌گفتارهای «تحول در سبک نقاشی»، تحول تاریخیِ سبک‌ها در هنر نقاشی از منظری اجتماعی است. مقصود ما از «سبک» رابطه‌ای زنده و متغیّر است میان نظام تصویری (شیوه‌های سازماندهی عناصر تصویر) و نظام موضوعی (مجموعه مضمون‌هایی که در قالب نظام تصویری عرضه می‌شوند) -ماتریسی متشکل از ارتباطی معیّن میان موضوعاتی که هنرمند برای کارش برمی‌گزیند و شیوه‌هایی که برای تصویرکردن این موضوعات به کار می‌برد. شکل این ارتباط به‌طور عام با نوع و نحوه‌ی اتصال و ارتباط کارِ هنری با ملزومات بیرونیِ جهان مادی از جمله اقتصادِ سیاسی و کارِ اجتماعی و پیشرفت‌های فنّی تعیین می‌شود. سبک بیانِ نظم‌یافته و منسجمِ تفسیر و معنای پیوند میان کار هنرمند و ملزومات تاریخی است.

بر این اساس، در مجموعه درس‌گفتارهای «تحولِ سبک در نقاشی» که در هفت دوره‌ی پیاپی طراحی شده‌اند، به‌موازات مطالعه‌ی خصلت‌های بصریِ هنر تصویری، ساخت و عملکردِ تصویرِ نقاشی را در دلِ دگرگونی‌های اجتماعی بررسی می‌کنیم و عناصر عمده‌ی جهت‌دهنده به کار و کنش هنری را به بحث می‌گذاریم. هدف تبیین سه مسئله‌ی اساسی است: نخست آنکه کارِ هنری به‌طورکلی چه نسبتی با مفهوم عمومی «کار» دارد؛ دوم آنکه تحولات سبکی به‌طور خاص چه نسبتی با شیوه‌های عمومی تولید در زمانه‌ی خود دارند؛ سوم آنکه سبک‌ها چه نسبتی با تصورات رایج در هر دوره دارند و چگونه این تصورات را تقویت یا بازسازی می‌کنند و به اجماع می‌رسانند یا به بیانِ کلی‌تر، تصاویر نقاشی چگونه عمل می‌کنند؛ و چهارم آنکه سبک هر دوره از لحاظ صوری و موضوعی چه نسبتی با تحولات سبکی و مسائل تاریخیِ پیش از خود دارد.

دوره‌ی نخست به تعریف مفاهیم بنیادی و تدقیق کلیدواژگانی اختصاص دارد که در مباحث بعدی مدام آن‌ها را به کار خواهیم گرفت. ابتدا به مفهوم کار می‌پردازیم و روشن می‌کنیم که کار معرف چه نوع ارتباطی میان انسان و جهان است. سپس توضیح می‌دهیم که هنر چگونه به لحاظ تاریخی از دل کار بیرون آمد. با تکیه بر نتایج این مقدمات، نگاهی گذرا به ساخته‌های تصویریِ مردمان اعصارِ کهن خواهیم داشت و همزمان مختصات کلی ارتباط میان هنر و جامعه و اهمیت مسئله‌ی تفسیر هنر را به بحث می‌گذاریم و در آخر با مثال‌هایی تصویری تعریفی از مفهوم سبک را پیش خواهیم نهاد.