در فیلمِ مستند بالقوه‌گی‌های فراوانی هست که سینما را در یکی از خلاقانه‌ترین صورت‌های ممکن‌اش تحقق می‌بخشد. بدین منظور باید از پارادوکس‌های (متناقض‌نماهای) کاذبی همچون تولید/بازنمایی، درام/شعر، هنرمتعهد/هنر برای هنر و … گذر کرد و در چهارچوبی پویاتر در مسیرِ گشودن افق‌های سینما به فیلم مستند پرداخت.
در این دوره به فیلم مستند چون تنشی حاصل از رابطه‌ی دیالکتیکی تخیل و تاریخ می‌نگریم و به بیانی دیگر رابطه‌ی خودآئینی و دگرآئینیِ فرمالِ جاری در فیلم مستند را بررسی می‌کنیم. سعی خواهیم کرد با ارائه‌ی چهارچوبی تحلیلی بر مبنای تأمل نظری در فرآیند ساختِ فیلم مستند، به این مهم دست یابیم. بنابراین با ارائه‌ی مقدمه‌ای از کلیاتِ نظری آغاز می‌کنیم و در پی آن با انضمامی و مصداقی کردن بحث در سه عرصه‌ی عملیِ دکوپاژ، میزانسن و تدوین، ایده‌های مطرح شده را در بستر طیف وسیعی از فیلمهای مستند شرح و بسط می‌دهیم.
جلسه اول: کلیات ۱
– طرح مقدمه‌ای نظری بر اساس خوانشِ دو متن: ۱)ذات دو گانه‌ی هنر، نوشته تئودور آدورنو.
۲) توزیع محسوسات: سیاست و زیبایی‌شناسی، نوشته‌ی ژاک رانسیر.
– بررسیِ مفاهیمِ دیالکتیک، فرم اثرِ هنری و دیالکتیکِ خودآئینی و دگرآئینیِ اثر هنری در تاریخ با تأکید بر دوگانه‌هایی همچون تولید/بازنمایی، روایت/توصیف و هنر واقعگرا/هنر انتزاعی.
جلسه‌ی دوم: کلیات ۲
– مقایسه‌ی تطبیقی تاریخ سینما و دیگر هنرها بر اساس تقسیم‌بندیِ رژیم‌های هنری توسط رانسیر.
– تحلیل فرم زیبایی‌شناختی در فیلم مستند.
– تحلیلِ فیلمهایی از جیمز بِنینْگ (James Benning)، جیانفرانکو رزی (Gianfranco Rosi) و راس مک‌الوی (Ross Mcelwee) با تأکید بر تمایزِ ظاهرِ فرمال آنها در عینِ اشتراکِ آنها در دیالکتیکِ تاریخ و تخیل.
جلسه‌ی سوم: دکوپاژ ۱
– تجزیه و تحلیل مقوله‌ی دکوپاژ با تأکید بر دو نهایتِ فیلم‌سازی:
۱) انفعالِ فعالانه ((active suspension of action، ۲) تعامل (interaction).
– تحلیل فیلمهایی از نیک برومفیلد (Nick Broomfield) و سرگئی لوژنیتسا (Sergei Loznitsa) بر اساس نهایت‌های یاد شده.
– بررسی حد واصلی از این دو نهایت در فیلمی از سرجیو اوزمان (Sergio Oksman).
جلسه‌ی چهارم: دکوپاژ ۲
– بررسی مفهوم دکوپاژ بر اساس وساطت یا میانجیگری (mediation) زمان در پروسه‌ی تولید فیلم مستند و تحققِ آن در فرم نهایی اثر.
– تحلیلِ فیلمِ کمربندی(Sacro GRA)ساخته‌ی جیانفرانکو رزی (Gianfranco Rosi) با توجه به وساطت زمان.
– شاکله‌بندیِ مفهومِ «میدان نیروی حاصل شده از تاریخ» در فرم نهایی فیلم مستند.
– تحلیل مستندِ دکمه‌ی صدفی (The Pearl Button) ساخته‌ی پاتریتزیو گوسمان (Patricio Guzmán) با تمرکز بر شاکله‌ی یاد شده.
جلسه‌ی پنجم: میزانسن ۱
– مفهوم‌پردازیِ میزانسن با تأکید بر رابطه‌ی دیالکتیکیِ ایده‌های بصری و پتانسیل‌های تکنولوژی و به نهایت رساندن این پتانسیل‌ها.
– تحلیلِ مستندهایِ سه گانه‌ی لئونارد رتل هلمریش (Leonard Retel Helmrich) درباره‌ی تاریخ معاصر اندونزی و نشان دادنِ استفاده‌ی خلاقانه‌ی او از امکانات انضمامیِ موجود در تولید فیلمهایی مستقل با میزانسن‌هایی تکین.
– تشریحِ ایده‌ی تارکوفسکی درباره‌ی نمای بلند و تأکید بر تمایز دو فعل دیدن/جستن (watch/look).
– بررسی میزانسن‌های فیلمِ خانواده‌ی بلوفز (The Beloves) اثر کوزاکوفسکی (Viktor Kossakovsky) با تأکید بر تلاشِ فیلمساز برای رسیدن به حد نهاییِ قابلیت‌های نگاتیو سیاه و سفید و تراولینگ.
جلسه‌ی ششم: میزانسن ۲
– مفهوم‌پردازی میزانسن با توجه به دیالکتیکِ کنترل و بداهت.
– پرداختن به رویکرد فیلمساز در متن این دیالکتیک.
– تحلیل رابطه‌ی قابهای ثابت و بداهت در فیلمهای آتش بر دریایِ(Fire at Sea)جیانفرانکو رزی(Gianfranc Rosi) و اعتراف به مسیح (Jesus, You Know) ساخته‌ی اولریش زیدِل (Ulrich Seidl).
جلسه‌ی هفتم: تدوین ۱
– دیالکتیکِ ایده‌های روایی و ریتم درونیِ ماتریال خام فیلمبرداری شده.
– رابطه‌ی روایت و تدوین در فیلمِ گالری ملی (The National Gallery) اثر فردریک وایزمن (Frederick Wiseman).
– دیالکتیک حضور و غیاب در تدوین.
– بررسی ارتباط تخیل، قاب و خارج قاب در فیلم انسان خردمند (Hommo Sapians) ساخته‌ی نیکولاس گیارهالتر (Nikolaus Geyrhalter).
جلسه‌ی هشتم: دیالکتیک خودآئینی و دگرآئینی: تدوین۲
– دیالکتیکِ ریتم درونی صدا/تصویر با نریشن در فیلم مقاله.
– تحلیل فیلمهای نمی توانم فراموشت کنم (Can’t Get You Out of My Head) ساخته‌ی آدام کورتز (Adam Curtis) و نوستالژی برای نور (Nostalgia For The Light) ساخته‌ی پاتریتزیو گوسمان (Patricio Guzmán) بر اساس دیالکتیکِ یاد شده.
– دیالکتیک ماتریال تاریخی و روایت شخصی در تدوین.
– تحلیل رابطه‌ی مصاحبه‌های پر تنشِ شخصی و تصاویرِ آرشیوی در فیلمِ مستندِ به کسی مربوط نیست (Nobody’s Business) ساخته‌ی آلن برلینر (Alan Berliner).
