باستان‌شناسی دیدِ انسان مدرن را نسبت به خودش تغییر داد. اگر او پیش از این اشرف مخلوقات بود و تنها چهار هزار و اندی سال عمر کرده بود، به تدریج در پیِ ابژکتیو شدنِ تاریخ توسط باستان‌شناسی، به موجودی بدل شد در کنار سایر گونه‌ها، حاصلِ فرایندهای زیستی و فرهنگی و تخریب‌کننده‌ی محیط و جهان.
باستان‌شناسی نخست در قرن نوزدهم به «تاریخ» بدنی ماتریالیستی داد و پس از آن تا امروز تلاش کرد که قدرت، رابطه‌ی انسان و محیط، مکانیسم‌های تطبیق و فرایندهای دراز مدت فرهنگی را نیز بدن‌مند کند. در این فرایند، نوعی دید نسبت به جهان پیرامون ایجاد کرد که از خوانش و تحلیلِ مواد و ابژه‌ها می‌گذرد. آرشیو و موزه ساخت و مواد و تولیدات انسانی را مرکز توجه خویش قرار داد.
باستان‌شناسی در عین حال اسطوره‌زدا هم هست. اعتبار گزاره‌های کلی و واپس‌گرا، گزاره‌های غیرواقعی و ادعایی را زیر سوال می‌برد و مستندات طلب می‌کند. شاید فکر کنیم خب این روشِ اندیشه‌های مدرن است چه باستان‌شناسی کنند چه نکنند. درست است! اما در باستان‌شناسی نکته این است که می‌تواند از هر شئ روزمره، هر چیزِ دورریخته و هر پدیدۀ پس‌زده شده، به مستندات و به خوانش نو برسد؛ مستنداتی که ما را در فهم جهانی چنین ناپایدار و در حال تغییر یاری می‌رساند.
در ایران اما حاکمیتی بودن باستان‌شناسی و تقلیل آن به دستگاهِ سازمان/وزارت میراث فرهنگی و شاید حتی ترجمه‌ای نه چندان دقیق از واژه آرکئولوژی سبب شده تا چندان دیدگاهِ باستان شناسی در حوزه اندیشه جدی قلمداد نشود. چنانچه حتی تا سالها واژه‌ی آرکئولوژی در پژوهش‌ها و متن‌های فوکویی «دیرین‌شناسی» ترجمه می‌شد. اما چه باعث می‌شود در این روزگارِ صعب و سخت باستان‌شناسی بتواند به ما یاری رساند؟
دید باستان‌شناسی امکان مستند کردن پدیده‌ها و روندهای اجتماعی را به ما می‌دهد. بنابراین در پاسخ به پرسش‌هایی مانند چگونه به اینجا رسیدیم؟ فقر در جامعه‌ی ما چه شکلی دارد؟ آیا این وضعیت تکین است یا در تاریخ مشابهی دارد؟ می‌تواند راهگشا باشد.
در درس‌گفتارهایِ «باستان‌شناسانه دیدنِ شهر» قرار است با هم به تمرین این دیدگاه بپردازیم. در این راستا، سه مفهوم اساسی در باستان‌شناسی یعنی زمان، مکان و زمینه را در نظر خواهیم گرفت. عمده‌ی بحث ما در مورد زمانِ معاصر و مکانِ شهر خواهد بود. ما به صورت کارگاهی به مستندسازی باستان‌شناسانه‌ی ابژه‌هایی در شهر خواهیم پرداخت و از این رو پنجره‌ای نو به مفهوم و موضوع شهر خواهیم گشود. به همین دلیل عمدتاً از روش‌هایی بهره خواهیم گرفت که به «باستان‌شناسی شهری» معروف اند.
در چهار جلسه‌ی این درس‌گفتار، نخست به مبانی دیدگاه باستان‌شناختی خواهیم پرداخت و سپس به صورت کارگاهی با تمرین مستندسازی، آرشیو و باستان‌شناسانه دیدن را با خواهیم آموخت.
مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.
۱۴۰۲ © تمامی حقوق متعلق به مدرسه بیدار می‌باشد
توسعه و اجرا الگر استودیو × طراحی استودیو انقلاب