زندگی مینیمال؛ بِکِت، امر تاریخی و مسأله‌ی انتزاع

زندگی مینیمال؛ بِکِت، امر تاریخی و مسأله‌ی انتزاع

  • تاریخ شروع: ۳ بهمن ۱۴۰۳
  • روزهای: چهارشنبه
  • ساعت: ۱۸-۲۰
  • تعداد کل جلسات: ۴
  • دوره به صورت: آنلاین

تفسیر جهان فکری‌-ادبی ساموئل بکت همواره دچار آفت فلسفه‌زدگی بوده. این نکته‌ایست که برخی از بزرگترین بکت‌شناسان خصوصاً در طی دو دهه‌ی گذشته بارها بر آن تأکید کرده‌اند. پاسکال کازانووا و اَندرو گیبسون به کرّات در نگاه به انبوه نقد و تفاسیر گوناگون در باب نوشته‌های نویسنده‌ی ایرلندی، به این درهم‌آمیزی افراطی با فلسفه – که خودِ بکت همواره از آن گریزان بود – اشاره کرده‌اند. از دیگر سو آنها پوزیتیویسمِ مطالعات آرشیوی در شناخت بکت را که خصوصاً در طی سه دهه‌ی گذشته بر نقد ادبی معاصر و خصوصاً مطالعات بکت‌شناسی سایه انداخته را نیز نفی می‌کنند.

 

کازانووا و گیبسون بر نوعی «تاریخی‌کردن» و «انضمامی‌کردن» نقد ادبی تأکید دارند که می‌تواند تصویری حقیقی‌تر از جریان مدرنیسم ادبی را که بکت یکی از مهم‌ترین نمایندگانش بود پیش چشمان‌مان قرار دهد. از این رو هدف ثانویه و البته بسیار مهم این درسگفتار آن است تا در کنار بحث و پرداختن به جهان ساموئل بکت، برخی از جدیدترین رهیافت‌ها در نقد ادبی معاصر، چه در حوزه‌ی دیدگاه‌ها و چه در حوزه‌ی روش را در اختیار دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار دهد.

 

بکت رخدادهای تاریخی مهمی را در طول دوران حیات خود از سر گذراند. او در نخستین سال‌های قرن بیستم دیده به جهان گشود و تنها چند هفته پس از سقوط دیوار برلین، در سال‌های پایانی قرن، درگذشت. از این رو عمده اتفاقات سیاسی اروپا در طی سده‌ی گذشته را از نزدیک تجربه کرد. دو جنگ جهانی، سال‌های پر آشوب ایرلند در دهه‌ی بیست، سیاست‌های امپریالیستی بریتانیا، تجربه‌ای بی‌واسطه از حیات سیاسی-اجتماعی آلمان در سال‌های سلطه‌ی ناسیونال-سوسیالیسم (که در دفترچه‌ی یادداشت‌های آلمان او آمده و حاصل سفر او به آلمان هیتلری در میانه‌‌های دهه‌ی سی بود)، سلطه‌ی سرکوب‌گرانه‌ی دولت ویشی در فرانسه‌، سال‌های جنگ سرد، جنبش دانشجویی می ۶۸، و در نهایت سلطه‌ی مطلق سرمایه‌داری غربی در دهه‌های ۷۰ و خصوصاً دهه‌ی ۸۰ با ظهور ریگانیسم و تاچریسم.

 

از این رو تاریخ برای بکت چیزی نبود جز «تاریخ محنت»؛ برای او نه پذیرش تاریخ به همان شکلی که هست ممکن بود و نه فرارفتن از آن با تکیه بر یک انتزاع فراتاریخی و کلان. در نظر او تاریخ رنجی‌ست اجتناب‌ناپذیر و بی‌پایان، و گذار از آن با تکیه بر یک انتزاع رهایی‌بخش نیز ممتنع بود چون اساساً وجود و وقوع چنین انتزاعی را ناممکن می‌دانست. تناقض هنر او ریشه در همین تناقض مرتفع‌ناشدنی در مواجهه‌ با جهان و تاریخ داشت.

 

در این سلسله ‌درسگفتارها سعی خواهیم کرد تا بکت را از زیر خروار‌ها تفسیر فلسفی در مورد آثار و زندگی‌اش بیرون بکشیم و او را بی‌واسطه و از مجرای اشارت‌های زندگی‌نامه‌ای، و مواجهه‌ی مستقیم با آثارش به بحث بگذاریم. تکیه‌ی اصلی در اینجا بر اشارت‌های سیاسی زندگی او و درک و دریافتِ «تخیّل سیاسی»‌اش از مسیر ملاحظات بیوگرافیک در مورد او خواهد بود.

 

جلسه‌ی اول: اندرو گیبسون: بکت و زندگی مینیمال

جلسه‌ی دوم: امیلی مورن: بکت و تخیّل سیاسی

جلسه‌ی سوم: جیمز مک‌ناتون: بکت و کابوس جنگ

جلسه‌ی چهارم: جمع‌بندی: سایمون کریچلی و بازیابی نسبت بکت و سیاست

مدرسه‌ی هنر و ادبیات بیدار، با همکاری متخصصان و هنرمندان فعالیت‌ خود را از پاییز ۱۳۹۸ آغاز نموده.