داستان فلسفه؛ ۴-ایده

هدف از دوره‌های داستان فلسفه، آشنایی با بعضی مفاهیم مهم تاریخ فلسفه است. فلسفه نیز مانند سایر عرصه‌های مختلفِ شناخت انسان، که نیازمند ابزار و مصالح‌اند و از طریق آنها موضوع خود را می‌کاوند، مجهز به ابزار و مصالحی است. این ابزار و مصالح در فلسفه مفاهیم‌اند. به کمک این مفاهیم است که پدیده‌های اطرافمان را می‌نگریم و به جهان، و به خودمان، می‌اندیشیم. در این دوره‌ها تمرکز ما بر روی بعضی از این مفاهیم کلیدی است؛ مفاهیمی مانند ایده، جوهر، علیّت، زمان و، مهم‌تر از همه، خود وجود.

این مفاهیم هر کدام تاریخی طولانی دارند، و در طی این تاریخ طولانی فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذارنده‌اند؛ گاهی در کانون توجه فلیسوفان بوده‌اند و گاهی اهمیت‌شان کمتر از بقیه بوده، و هربار در این فراز و فرود معنای تازه‌ای به خود گرفته‌اند. این دوره‌ها داستان این فراز و فرود است.

آیدوس (Eidos) در زبان یونانی به معنای صورت و ماهیت است. چیزی است که یک پدیده را تعریف می‌کند. هر پدیده تنها با بهره‌مندی از آیدوس است که آن چیزی می‌شود که هست. پس برای شناخت هستی حقیقی پدیده‌ها گویی از تعریف و طبقه‌مندی آنها، به کمک صورت و ماهیت گریزی نداریم. و این گریزناپذیری دردسرهای زیادی دارد. مسائل مختلفی حالا پیش روی ماست. این تقسیم‌بندی کجا متوقف می‌شود؟ به عبارتی دیگر، از ذرات کوچک تا پدیده‌های بزرگ، آیا هر چیز ایده‌ای دارد؟ یا حتی از این هم بیشتر، ارتباط خود ایده‌ها با یکدیگر، جدا از نسب‌شان با اشیاء چیست؟ اگر ایده معرف ماهیت است، آن وقت خود ماهیت هر ایده منوط می‌شود به ایده‌ای دیگر. و این آغاز دردسرهای تازه‌ای است. در این دوره به این ترتیب به سراغ ایده می‌رویم:

۱- ایده و پرسش چیستی:
– پیشاسقراطیان و مسئله‌ی وحدت و کثرت.
– طبیعت و جستجوی مبدأ.

۲- بینش‌های نخستین:
– طالس به چه معنا اولین فیلسوف است؟
– پارمنیدس و واحد
– یکی از شاگردان هراکلیتوس با سقراط گفتگو می‌کند.

۳- خیزش متافیزیک:
– پرسش‌های اخلاقی سقراط
– گذار از اخلاق به متافیزیک

۴- جهان‌های افلاطون:
– سایه و نور (تمثیل غار)
– شناخت و فضیلت: یادآوری (منون)

۵- متافیزیک و بازنمایی:
– یادآوری بدون بازنمایی
– مواجهه: خواست توان در برابر اراده آزاد

۶- ایده و وانموده
– سایه‌های شکوفنده
– بازگشت جاودان و مسئله‌ی تکوین